نویسنده: زهرا گلیج
این نوشتار به مبحث استارتاپ و برنامه استارتاپ ویکند میپردازد که به صورت پیوسته در حوزههای مختلف برگزار شده است. استارتاپ یک برنامه جهانی است که چند سالی است ما ایرانیها به این جریان جهانی پیوستهایم. هدف از برگزاری این برنامه سه روزه که در سه روز آخر هفته برگزار میشود کمک به افراد جوان است که میخواهند شبکه ارتباطی خوبی را بسازند و یاد بگیرند چگونه افراد مناسب را برای شرکت در کسب و کار بیابند و با هم تیمسازی کنند و بیاموزند چگونه میتوان یک کسب و کار ایجاد کرد آن هم در حضور مربیان با تجربه و کارآفرینان موفقی که تجربه کسب و کار را از سر گذراندهاند و با چالشهای یک کسب و کار آشنا هستند.
یکی از موضوعاتی که سالهای اخیر مورد توجه محققان زیادی قرار گرفته استارتاپ است. معادل فارسی آن کسب و کار تازه پا یا نوپا است. در گزارشهای دیده بان جهانی کارآفرینی نیز به استارتاپ و این گروه مخاطب اشاره میشود و دسته بندی چندگانهای برای کارآفرینان استارتاپی در آن وجود دارد. کسب و کارهای نوپا یا تازهپا کسب و کارهایی هستند که در اثر ایدهای که به ذهن یک فرد خلاق یا کارآفرین خطور میکند شکل میگیرد و بوجود میآید. چند سالی است که جریان ترویج کارآفرینی و توسعه کسب و کارهای کوچک و نوپا در کشور و دنیا راه افتاده است. فرایندی که در قالب آن به تعدادی زیادی از افراد ایجاد استارتاپ را آموزش میدهند. این جریان جهانی در دنیا استارتاپ ویکند نام دارد که بعدها نامهای دیگری نیز از آن استخراج شد. میتاپ، استارتاپ گرایند و معهذا. در این رویدادهای سه روزه که اواخر هفته به مدت 54 ساعت در نقاط مختلف دنیا و در ایران نیز در شهرهای مختلف برگزار میشود افراد علاقمند و دانشجویان و گروههای مختلف گردهم میآیند و ایدههایشان را با هم مطرح میکنند. از میان ایدههای مطرح شده 10 ایده در گروههای 5 تا 10 نفره با توجه به علاقمندی افراد مورد بررسی قرار میگیرد. در این تیمها افراد با نقشهای مختلف به عنوان بازاریاب، طراح یا گرافیست و توسعه دهند در این تیمها روی ایدهها کار میکنند و ایدهها را به مرحله اجرا میگذارند و در قالب بوم کسب و کار ایده را به محصول یا خدمت قابل ارائه به مشتری تبدیل میکنند. روز اول: روز ملاقات افراد برای تیمسازی و ارائه ایدهها و مسابقه جمعآوری ایدههاست و ایدههای مختلف در حوزههای مختلف توسط شرکتکنندگان مطرح میشود افراد وقت دارند ظرف یک دقیقه ایده خود را به طور کامل به اصلاح پیچ یا پرتاب کنند. اصطلاح دیگری هم در بین کارآفرینان و افراد موفق در همین مورد کاربرد دارد. پرتاب آسانسوری یا الویتور پیچ است که فرد در کمترین زمان ممکن باید منظور و خواسته خود را با دقت و تمرکز فراوان به زبان آورد و موفق شود طرف مقابل را متقاعد کند که به خواستهاش توجه کند و به توافق مشترک برسند یا نظر مثبت طرف مقابلش را کسب کند. روز دوم روز کار کردن و یادگیری است. برنامه سه روزه کارگاه تهیه بوم کسب و کار، مدل کسب و کار یک صفحهای است توسط اساتید آموزش داده میشود و تیمها ایده خود را روی بوم کسب و کار میآورند. و بخشهای کامل مدل کسب و کار خود را که ستونهای 9 گانه و 9 بخشی است را تکمیل میکنند و براساس رویکری که برای مدل کسب و کار خود دارند برای ایده خویش، نوع مشتری، روش بازاریابی، ارزش کلیدی مورد نظر برای جذب مشتری، ذیفعان کلید، منابع مورد نیاز و کلیدی، جریان درآمد و هزینه، و روش ارتباط با مشتری را تعیین کنند. در طول دوره سه روزه منتورها و کارآفرینان موفق و سرمایهگذاران تیمها را همراهی میکنند و با راهنماییهای مناسب و سازنده شرکتکنندگان را یاری میکنند تا مسیر تکمیل مدل کسب و کارشان را بهتر طی کنند. تا پایان روز افراد باید ایده خود را اجرایی کنند و روز سوم: روی ارائه استارتاپ و انتخاب است. روز سوم افراد تا ظهر وقت دارند تا روی ایده خود وقت بگذارند و عصر روز سوم پس از تکمیل ایدهها یک نفر از افراد گروه که قدرت بیان بهتری دارد باید در جشنواره پایانی در حضور هیات داوران در ظرف مدت 3 تا 5 دقیقه کل ایده را بیان و به سوالات هیات داوران پاسخ دهد. رویکرد صحیح مدیریت زمان و بیان مطالب مفید در طول طرح ایده و استارتاپ توسط منتورها به تیمها آموزش داده میشود. چون رعایت مدیریت زمان و ارائه صحیح از نقاط ضعف بسیاری از گروههاست و به دلیل عدم انجام آن فرصت برنده بودن را از دست میدهند. پس از ارائهها براساس امتیاز کسب شده سه ایده برتر انتخاب میشوند. جوایزی به ایدههای برتر تعلق میگیرد و ایدههای برتر در شتابدهندههای مورد حمایت قرار گرفته و برای اجرا هدایت میشوند. رویدادهای استارتاپ ویکند در ایران از اواخر سال 91 فراگیر شد و به صورتهای مختلفی در شهرها و استانهای دیگر نیز برگزار شد. هر سال نشریه اکونومیست فهرستی از استارپهای موفق را منتشر میکند. استارتاپهایی که با ایده بسیار ساده راه میافتند و به نفع جامعه و فرد صاحب ایده هستند و ظرف مدت کوتاهی در اثر اجرای دقیق و قوی که در اثر عامل ایمان به موفقیت و خودباوری و توکل است ثروت قابل توجهی را نصیب فرد میکند و به جامعه خدمترسانی میکند. نکته قابل توجه و مهم در ایدههای استارتاپی اینست که ایده باید بسیار نو باشد و ارزشی را برای مشتری فراهم کند که مشتری آن محصول یا خدمت را به نمونههای مشابه ترجیح دهد و یا حتما سراغ آن محصول برود. اما چرا یک مشتری سراغ یک محصول میرود؟ از دید مشتری اگر دسترسی به محصول برای مشتری نسبت به قبل بهتر فراهم شود یا محصول با وجود کیفیت یکسان ارزانتر باشد یا برای مشتری هزینه کمتری داشته باشد به این معنا که خستگی کمتر، هزینه روانی کمتر و هزینه مالی کمتری داشته باشد به همین خاطر در مبحث بازاریابی به این نکته تاکید میشود که نیاز مشتری را شناخته و براساس نیاز محصول را به وی معرفی کنید و یا ضرب المثل معروف به جای استیک به مشتری بوی استیک را بفروشید. مثلاً مشتری برای صرف غذا به رستوران لوکس و گران میرود بلکه برای پاسخ به حس پرستیژ و کسب کلاس اجتماعی به چنین رستورانی میرود رعایت چنین نکات کلیدی در بازاریابی از موضوعات و مباحث کلیدی است.
یادگیری، شبکهسازی و استارتاپ کلمات کلیدی رویدادهای استارتاپی است. در این رویداد افراد در کنار یکدیگر میآموزند و خلق یک شرکت را از یک مسیر استارتاپی تجربه میکنند. با منتورها، سرمایهگذاران، شرکای احتمالی بعدی خود در تیمهایی که تشکیل میشود شبکهسازی میکنند این شبکهسازی بعدها آینده آنها را تحت تاثیر قرار خواهد داد و ممکن است با هریک از آن افراد آینده کاری مشترکی را تجربه کنند و یا از مشاوره منتورها، کارآفرینان و صاحبان تجربه بیاموزند و در آینده بهره بگیرند. و فرایند خلق و ایجاد یک شرکت و کسب و کار را در کنار آموزشی که از افراد کارآفرین، متخصص و باتجربه میآموزند آینده کاری و حرفهای آنان را رقم خواهد زد و یا تغییر نگرش و دیدگاهی در آنان ایجاد کند که مسیر تازهای برای آنان فراهم شود که پیش از آن نیندیشیده باشند.
مفهوم دیگری در راستای استارتاپ به تازگی شکل گرفته است و در طراحی استارتاپها استفاده میشود مفهوم استارتاپ ناب است. مفهوم ناب از فرهنگ ژاپنی که فرهنگ سرشار از نظم و تخت و خالی از زوائد است سرچشمه گرفته است. ناب یعنی زلال و عاری از هر گونه آلودگی و زوائد. بسیاری از صنایع ژاپنی بویژه خودروسازی از این فرهنگ ناب آکنده است و با کمک ناب کردن نیروی انسانی اضافی، خط تولید اضافی، و هر عملی که زمان اضافی تلف کند و هر اضافهای که باعث اتلاف و اسراف هر قسم منبعی میشود را حذف و هرس میکند. ناب بودن در فرهنگ دینی ما همان پرهیز از اتلاف منابع و اصراف است که بسیار مذموم و ناپسند است گویا ژاپنیها به خوبی معنای پرهیز از اصراف را در فرهنگ صنعتی و بعدها فرهنگ عمومی جامعه خویش به کار گرفته و نهادینه کردهاند. در فرهنگ ژاپنی هر چیزی که اکنون قابل استفاده نیست یا باید دور ریخته شود و یا اگر قابلیت استفاده دارد در دسترس باشد وگرنه دست و پاگیر و برهم زننده نظم در محیط است. این فرهنگ به خوبی در شرکتهای ژاپنی دیده میشود و گاهی به غلط توسط برخی نظم افراطی لقب گرفته است. استارتاپهای ناب در واقع درست میروند سر اصل مطلب و هیچ گونه حاشیهای در کارشان نیست. هر کسب و کار نوپایی که از ابتدا بنا را بر حذف هرگونه اقدام اضافی، اطلاعات و منابع اضافی که به کار نیاید مبادرت میشود.
زیست بوم استارتاپی
به طور کلی زیست بوم استارتاپی را افراد، استارتاپها و سازمانهای درگیر و ذینفع در آن شکل میدهند. این سازمانها از قبیل دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی، سازمانهایی که منابع مالی را در اختیار استارتاپها و کارآفرینان قرار میدهند مانند بانکها، موسسات مالی و اعتباری، سرمایهگذاران، فرشتگان و سازمانهای حمایتکننده مانند مراکز رشد، شتاب دهندهها، سازمانهایی که فضای کاری مشترکی به کارآفرینان اجاره میدهند. سازمانهای ارائه دهنده خدمات (مانند خدمات مالی و خدمات حقوقی) و سازمانهای بزرگ هستند که زیست بوم استارتاپی را بوجود میآورند. هر یک از این سازمانها به نوبه خود با توجه به کارکردشان در شکل گیری استارتاپ در زیست بوم استارتاپی تاثیرگذار هستند و نوع کارکردشان با هم متفاوتست. این زیست بوم استارتاپی برای همه کشورهای دنیا که جریان استارتاپی در آنجا برقرار است و همه کشورها این زیست بوم را ایجاد میکنند. در ایران نیز تمام سازمانهای یاد شده در شکل گیری جریان استارتاپی نقش داشته و دارند و هر اندازه میزان حمایت و نقششان را برای بهبود جریان استارتاپی قویتر کنند این زیست بوم محیط مساعدتر برای رشد و نمو استارتاپهاست.