روستای اورامانات تخت؛ زیستگاهی در دل کوهستان
«اورامانات تخت» از دیگر دهکدههای تاریخی کشور ایران است که در ناحیهی جنوبشرقی شهرستان مریوان، از توابع استان کردستان واقعشده است و پیشینهای نزدیک به ۱۰۰۰ سال دارد. با کجارو همراه باشید.
گفته میشود که لغت«اورامان»، به معنی سرزمین (اهورایی) است که در اصل از ۲ قسمت به وجود آمده است. در قسمت اول لغت اورا و قسمت دوم کلمهی مان که به سرزمین معنا شده است و در اصطلاح سرزمین اهورا خطاب میشود. در کتاب اوستا کلمهی هور، (خورشید) ترجمهشده است و این روستا به نام «جایگاه خورشید» هم نامبرده میشود
کارشناسان لقب هزار ماسوله را به این دهکده دادهاند. به دلیل اینکه طراحی و نوع ساختوساز خانهها در آنجا به سبک روستای ماسوله است.
روستای اوامانات تخت جزو یکی دیگر از زیباترین مناطق کوهستانی ایران بهحساب میآید و رودخانههای سیروان و لیله که از میان این دهکده میگذرند، طراوت و شادابی را به این ناحیه هدیه میدهند. این ۲ رودخانه در منطقهای از مرز مشترک کشور ایران و عراق، که به «دروله» معروف است به یکدیگر متصل میشوند. همچنین میتوان از چشمهی «بل» سخن گفت که در نوع خودش بینظیر است.
این دهکدهی زیبا علاوه بر کوهستانی بودنش، جنگلهای بزرگ و سرسبزی دارد و درختانی نظیر بلوط، زالزالک و گلابی وحشی در این جنگلها قد علم کرده و زیبایی این منطقه را ۲ چندان کردهاند. به نظر میرسد مردم اهالی این منطقه از قدیم تابهحال، برای گرم کردن خانهها و طبخ غذا از چوب درختهای این جنگلها استفاده میکنند.
روستای اورامانات تخت از ۲ قسمت کوچک و بزرگ تشکیلشده است. قسمت کوچک مربوط به شهر حلبچه از توابع کشور عراق است و قسمت بزرگ جزو استانهای کرمانشاه و کردستان ایران محسوب میشود. برخی از مردم روستای اورامانات تخت شهرهایی چون تهران، مریوان، سنندج، حلبچه، جوانرود، کامیاران، روانسر و کرمانشاه را محل سکونت خود قرار دادهاند. این دهکدهی تاریخی در اصل از ۳ قسمت به نامهای هورامان تخت، ژاورو و لهون تشکیلشده است.
موقعیت جغرافیایی روستای اورامانت تخت
همانطور که پیشتر توضیح داده شد روستای اورامانات تخت در ناحیهی جنوبشرقی شهرستان مریوان، ازتوابع استان کردستان واقع شده است.
تارخچه روستای اورامانات تخت
بر اساس مدارک برجایمانده، در نزدیکی دهکدههای ناو، هجیج و اسپریز، ( این دهکدهها جزو اورامانات هستند) مردمانی زندگی کردهاند که پیشینهی آنها حدود ۴۰ هزار سال تخمین زدهشده است که در زمان پارینهسنگی بودهاند و نیز از آن زمان وسایل انسانهای غارنشین، باقیماندهی اجاق و تعدادی استخوان که شبیه به اسکلت بز کوهی است در غارهای مرو و گیلان پیداشده است. همچنین استخوانهای انسانهای نئاندرتال ( گفته میشود انسانهای نئاندرتال درواقع نوعی انسانهای اولیه بودهاند که سرهایشان بزرگ، قد و هیکل کوتاه و بینی کوچکی داشتهاند ولی بهشدت نیرومند بودهاند.) در غارهای شانیدر و بیستون کشفشده است که کارشناسان معتقدند قدمتشان به بیش از ۴۰ هزار سال است. بهمرورزمان به این دهکده انسانهایی مهاجرت میکنند که بازماندهی آنها در غاری به نام کناچه یافت شده است.
جالب است بدانید که محققان در حوالی دهکدهی روآر مدارکی ازجمله یک گور وسیع از جنس سنگ با سقفی بهصورت گنبد و تعدادی خانه را پیداکردهاند که نشان میدهد انسانهایی از دوران عصر آهن در این ناحیه زندگی کردهاند و پیشینهی آنها را بیش از ۳۰۰۰ هزار سال تخمین زدهاند. به نظر میرسد که از تاریخیترین آثار این منطقه بهحساب میآید و معماری آن به ناحیهی غرب زاگرس مربوط میشود. چراکه طراحی و ساخت آن به شکل خشکه چین است و نیز نزدیک روستای تنگی ور کتیبهای یافت شده که گویا از دوران آشوریها به یادگار مانده است. تصاویری از فرمانروای آشوریها به اسم «سارگون دوم» بر روی این کتیبه حکاکی شده است و همچنین سنگنوشتهای به خط میخی یافت شده که بعد از ترجمهی آن بهوسیلهی کارشناسان، بر موضوع حملههای فرمانروای آشوریها به مناطق اورامان و زاگرس اشارهشده است.
باستانشناسان و کارشناسان تعدادی پوست حیوانات را در این روستا پیداکردهاند که معتقدند قدمت آنها مربوط به دوران اشکانیان و سلوکیان است و به زبان پهلوی و یونانی بر روی آنها حکاکی شده است. تمام این آمار تاریخی در داخل ظرفی بودهاند که گفته میشود شخصی بنام دکتر سعید کردستانی آنها را به انگلیسیها هدیه میدهد و آنها این اشیای با ارزش را در موزهی کشورشان نگهداری میکنند. به نظر میرسد در آن زمان، مردم اسناد خریدوفروش خود را بر روی پوست حیوانات مینوشتند و این پوستهای کشفشده در اصل معاملهی خریدوفروش زمین بین دو نفر بوده است و اسامی افرادی که در معامله حضورداشتهاند به نام شاهدروی آنها نوشتهشده است. محققان قدمت این پوست را حدود ۱۲۰ سال قبل از تولد حضرت مسیح تخمین زدهاند.
معماری روستای اورامانات تخت
نوع طراحی و احداث خانهها در روستای اورامانات تخت بهگونهای است که از سنگ ساختهشده و به سبک خشکهچین (خشکهچینی در ساختوساز ساختمان یعنی رویهم یا کنار هم گذاشتن سنگ یا اجزای ساختمان با هماهنگی کامل و مرتب و اینکه در آن از هیچ ملاطی استفاده نمیشود.) است که رویهم بهصورت پلکانی بناشدهاند.
باستانشناسان بر این باورند که روستای اورامانات تخت درگذشتههای بسیار دور، دهکدهای وسیع و معروفی بوده و عواملی چون چشمههای خروشان، آبوهوای مناسب، خانه شخصی به اسم پیرشالیار و آرامگاه او و منحصربهفرد بودن ازنظر طراحی و ساختوساز بناها باعث شده است که این دهکده موردتوجه حاکمان قرار بگیرد و مرکز فرمانروایی اورامان انتخاب شود