به علت وجود تعاریف متنوع و متغیر از فرهنگ، تعریف گردشگری فرهنگی نیز دشوار است.

ریموند ویلیامز، نظریه پرداز فرهنگی، واژه فرهنگ را یکی از پیچیده ترین واژگان زبان انگلیسی می داند که در برگیرنده «هنر و یادگیری» و «شیوه کلی زندگی» مردم است؛ یعنی فرهنگ با گذشته و سنن، ترجمان های خلاق (مثلا کارهای هنری و اجراها)، سبک زندگی و آداب و عادات مردمان مرتبط است. بسیاری از گردشگران، همان اندازه که به فرهنگ مردمان مختلف علاقه مند هستند به سایت های تاریخی، بناهای یادبود، موزه ها و نگارخانه ها نیز علاقه دارند. وی دو تعریف برای گردشگری فرهنگی ارائه کرده است:

1. هرگونه حرکت انسان به سمت جاذبه های فرهنگی ویژه مانند موزه ها، سایت های میراث، اجراهای هنری و جشنواره ها که در بیرون از محیط معمول زندگی اش قرار دارند.
2. حرکت انسان به سمت جلوه های فرهنگی ای که در بیرون از محیط معمول زندگی اش قرار دارند. هدف از این حرکت، کسب اطلاعات و تجارب جدید برای ارضای نیازهای فرهنگی است.

با این حال، در این تعاریف، از فرهنگ به عنوان شیوه زندگی مردم نام برده نشده است؛ از این رو، ریچاردز بعدها تعریف جامع تری از گردشگران فرهنگی ارائه داد: گردشگری فرهنگی صرفا مصرف محصولات فرهنگی گذشته نیست، بلکه مصرف فرهنگ معاصر یا شیوه زندگی یک اجتماع یا منطقه نیز هست. بنابراین گردشگری فرهنگی هم «گردشگری میراث» (مرتبط با اشیای بازمانده از گذشته) و هم «گردشگری هنری» (مرتبط با تولیدات فرهنگی معاصر) است.

در این میان ‏گردشگری فرهنگی از دو بعد تعریف می شود؛ در بعد مفهومی، گردشگری فرهنگی، حرکت انسان ها برای جاذبه های فرهنگی و جدا شده از مکان معمولی سکونت با هدف به دست آوردن اطلاعات و تجربه جدید برای ارضای نیازهای فرهنگی تعریف شده و از نظر فنی، گردشگری فرهنگی، حرکت انسان ها برای جاذبه های فرهنگی خاص همچون مکان های میراثی، نشانه های زیبا شناختی و فرهنگی، هنرها و نمایش ها که خارج از مکان معمولی سکونت قرار دارد را در بر می گیرد.

این گونه گردشگری طی منشور گردشگری فرهنگی ایکوموس اهداف زیر را مدنظر دارد:

1. تشویق و تسهیل کار متصدیان حفظ و مدیریت میراث به منظور نشان دادن اهمیت میراث به جامعه میزبان و بازدیدکنندگان.
2. کمک به پیشرفت و تشویق صنعت گردشگری برای حمایت و اداره گردشگری به شیوه هایی که میراث و فرهنگ های زنده جامعه میزبان را محترم شمارد و آن را اصلاح کند.
3. تسهیل و تشویق گفت وگو میان طرفداران محیط زیست و متولیان صنعت گردشگری درباره اهمیت و شکنندگی مکان های میراث، مجموعه ها و فرهنگ های زنده از جمله نیاز رسیدن به آینده ای پایدار برای آن ها.
4. تشویق تدوین کنندگان طرح ها و سیاست ها برای شکل دادن به اهداف و راهبردهای جامع و قابل اندازه گیری مرتبط به ارائه و تبیین مکان های میراث و فعالیت های فرهنگی در زمینه حفظ و نگهداری آن ها.

گونه های گردشگری فرهنگی

به دلیل تنوع و پیچیدگی گردشگری فرهنگی می توان آن را به زیربخش ها و گونه های مختلفی تقسیم کرد. این زیربخش ها عبارت است از گردشگری میراث، هنری، خلاق و بومی. محیط های بازدید نیز ممکن است شهر یا روستا، طبیعی یا انسان ساخت باشند. هر کدام از این حوزه ها، از حیث مطالعات پایه ای و مدیریت عملی، دارای مسائل مخصوص به خود هستند.

فرهنگ را می توان در دو گروه کلی بخش بندی کرد که از نظر فهم گردشگری، امروزه اهمیت بسیاری دارد. از این منظر، فرهنگ به دو بخش سنتی و مدرن قابل تقسیم است و در این دو بعد دارای چشم اندازهای متفاوتی است. آنچه در گردشگری بیش تر مدنظر قرار می گیرد، پردازش جلوه های مختلف فرهنگ های سنتی است. در جهان سنتی، فرهنگ در قالب اندیشه ها و رفتارهایی شکل می گیرد که در هر جامعه ای بنیاد زندگی جمعی را تشکیل می دهند و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابند.

هنجارهای فرهنگ سنتی برگرفته از میراثی است که به نسل امروزی رسیده است. این فرهنگ سنتی با توجه به تقاضای موجود در بازار گردشگری در عصر حاضر می تواند پذیرای گردشگرانی باشد که خواهان یافتن مکان هایی با فرهنگ سنتی هستند تا اصالت واقعی را در آن تجربه کنند. از این رو فرهنگ سنتی به خصوص پا گرفته از گذشته های دور در مناطق مختلف که هنوز دارای اصالتی فرهنگی هستند، می توانند گردشگران بسیاری را به خود جذب کند.

بر این مبنا است که برخی نویسندگان بر فرهنگ تاکید می کنند و نقش آن را در شکل گیری، رشد و توسعه گردشگری اساسی می دانند و آن را سنگ بنای توسعه گردشگری در نظر می گیرند و به همین خاطر است که در چارچوب گردشگری، تقاضاهای گوناگون فرهنگی در روندی از شناخت دیگر فرهنگ ها از راه بازدید از مناطق مختلف شکل می‏گیرد. این نشان می دهد بخشی از جریان گردشگری در چارچوب گردشگری فرهنگی، تضاد فرهنگی را پشت سر گذاشته و با قبول فرهنگ میزبان یعنی مناطقی که از آن بازدید می کنند، به دنبال شناخت از فرهنگ بومی هستند. این روند را باید حاصل تعامل فرهنگی ناشی از اندیشه های پسامدرن دانست که از راه گردشگری شکل می گیرد.

در جریان گردشگری فرهنگی جنبه های معنوی فرهنگ بومی و همچنین تبلور عینی آن به عنوان میراث فرهنگی از مولفه های اساسی هستند که به شدت دارای اهمیت اقتصادی بوده و اطلاعات در آن به صورت دیداری منتقل می شود. میراث فرهنگی به عنوان هدف اصلی در بازدیدهای گردشگری فرهنگی‏ شامل عادات محلی، آداب مربوط، سبک های معماری و موسیقی، زبان های محلی و ارزش های دینی ‏معنوی و تبلور عینی ادیان در چارچوب مناسک و مکان های مقدس است.‏ از این رو‏ میراث فرهنگی حافظه جمعی یک ملت محسوب می شود که در مناطق مختلف فرهنگی در قالب پدیده ‏ها، مکان ها و رویدادها قابل بازدید قرار می گیرد.