چرا دنیا به باربی‌های جدید نیازمند‌تر است؟

شاید روث هندلر هیچ وقت فکر نمی‌کرد که عروسکی را که در سال ۱۹۵۹ با تاثیر از نام دخترش باربارا، «باربی» نام‌گذاری کرد، روزی رکورد پرفروش‌ترین عروسک تاریخ را به خودش اختصاص دهد.
عروسک‌های باربی مدت‌هاست که عرصه فروش را به خود اختصاص داده‌اند و به‌‌ همان اندازه که توجه طرفدارانش را به خود جلب کرده‌اند، توجه منتقدانش را هم به همراه داشته هست؛ فعالان مدنی، فمینیست‌ها، مسئولان فرهنگی-آموزشی، مادران و گروه‌های مذهبی سال‌های زیادیست که به ساخت این مدل عروسک‌ها اعتراض داشته‌اند.
در این مطلب به اختصار به بررسی این همه توجه به باربی و هم‌چنین بررسی تاثیر انتقادات و حرکت‌های ترویجی در امروزی شدن باربی می‌پردازیم.

باربی تنها یک عروسک نیست!
باربی بعد از تولید و فروش زیاد دیگر تنها یک عروسک نبود، باربی به همراه خود فرهنگ و سبک زندگی جدیدی برای دختران در سرتاسر دنیا به ارمغان آورد. باربی از زمان حضور تا کنون در فیلم‌های زیادی حضور پیدا کرده، در مکالمات روزمره جا پیدا کرده، کتاب‌ها و رژیم‌های غذایی زیادی بر اساس آن نوشته شده، مجلات و بازی‌های آنلاین زیادی را به خدمت خود گرفته است، و هم‌چنین بر نرخ عمل‌های جراحی زیبایی تاثیر گذاشته است. این عروسک منبع درآمدی برای کارخانه‌های عروسک سازی، دکترهای زیبایی، بیمارستان‌ها، مجلات، صنعت مد و آٰرایش و گروه‌های دیگر بوده است.

·   باربی و سیستم ارزش گذاری: باربی با خود سیستم ارزش‌گذاری آورد، سیستمی که در آن  سبک زندگی باربی بر‌تر است.  بسیاری معتقدند که باربی نماینده نوع خاصی از زندگی بوده است که آن نوع زندگی آرزوی خیالی دختران زیادی شده است و جایگاه محکمی در خیال پردازی کودکان و نوع شیوه عملی زندگی آن‌ها پیدا کرد.

·   باربی و تصویر سازی ایده آل از بدن: از دید منتقدان، باربی به معیاری برای اندام مناسب و ایده آل برای دختران تبدیل شده است و یکی از عوامل موثر در پررنگ‌کردن کلیشه‌های جنسیتی برای زنان بوده است. در حالی که پژوهشی که در اواسط دهه ۱۹۹۰ توسط «مرکز ناهنجاری‌های وزنی و غذایی دانشگاه ییل» انجام گرفت به این بررسی پرداخت که اندام عروسک‌های باربی نه تنها ایده آل نیست بلکه بسیار نامتناسب است به طوری که یک زن معمولی برای رسیدن به هیکل باربی باید ۶۰ سانتیمتر به قد خود بیفزاید! از نقدهای دیگری که به باربی شده است می‌توان به بلوغ زود رس دختران، بالارفتن عمل‌های جراحی و تلاش‌های تغییر سبک زندگی به شیوه باربی بودن اشاره کرد.

·   باربی و انتخاب‌های فردی: روزنامه اکونومیست در یادداشتی در سال ۲۰۱۳ درباره دسته‌بندی شغلی باربی‌ها و قیمت آنها، به این نکته اشاره کرد که باربی ۱۳۰ شغل دارد اما چرا باید باربی با شغل پردرآمدتر گران‌تر باشد. مثلا چرا باید باربی مهندس از باربی آشپز گران‌تر باشد؟ دراین یادداشت نویسنده به بررسی این فرضیه می‌پردازد که در واقع تبعیض قیمتی باربی از آنجا نشات می‌گیرد که فروشندگان امید دارند، دخترانی که با باربی با شغل‌های پردرآمد‌تر بازی می‌کنند، در آینده هم‌‌ همان شغل را انتخاب خواهند کرد و در نتیجه حقوق بالاتری خواهند داشت. این یادداشت نشان می‌داد که در واقع باربی تنها ایده آل سازی و تصویر سازی از بدن را انجام نمی‌دهد بلکه در تعیین انتخاب‌های فردی دختران همچون انتخاب شغل هم تاثیر‌گذار است.

·   باربی و سلامت روانی دختران: منتقدان معتقدند که باربری همچین به سلامت روان دختران آسیب می‌رساند. ترس از چاقی یکی از ترس‌های رایج در میان دختربچه‌ها است، ترسی که به همراه خود استرس‌های زیادی را می‌آورد و توسعه‌دهنده بیمارهای روانی زیادی است.

·   باربی و تصور مردان: دیگر انتقاد مهم این بوده است که باربی تصور مردان را از زیبایی بدن زنان غیرواقعی می‌کند و انتظارات مردان را در مورد بدن زنانه تنها به شماره‌ها و مدل‌های خاصی تقلیل می‌دهد.

·  باربی و تنوع نژادی: یکی دیگر از انتقادات مهم به باربی این است که اگر چه در طول سال‌ها مدلی‌های نژادی باربی افزایش پیدا کرده است، مثلا مدل لاتین به جمع عروسک‌ها اضافه شده است. اما باربی هنوز نماینده دختر شهری طبقه بالای آمریکایی هست و تنوع نژادی در آن کمتر است.

·   باربی و مذاهب مختلف: انتقاد به عروسک‌های باربی محدود به انتقاد فمینیست‌ها و فعالان فرهنگی و آموزشی نمی‌شود. باربی مورد حملات گروه‌های مذهبی هم قرار گرفته است؛ آن‌ها این نقد راداشته‌اند که عروسک‌های باربی مطابق با نمادهای مذهبی‌شان  نیست. برای مثال، در ایران و برخی دیگر کشورهای اسلامی در حرکت‌های نمادین، به عدم رعایت حجاب در این عروسک‌ها اعتراض شده است. در مثالی دیگر، اتحادیه اسقف‌های کاتولیک واتیکان در بیانیه‌ای اعتراضی ساخت عروسک‌هایی با مضامین دینی و استفاده از مقدسات دینی را در تولید این عروسک‌ها محکوم کردند.

باربی و حرکت‌های ترویجی
در این میان، ترویج‌گرانی هم بوده‌اند که سعی کرده‌اند جایگزین‌هایی را پیشنهاد و وارد بازار کنند. برای مثال، وندی تسائو، آرایش و لباس‌های اغراق شده باربی‌ها را پاک کرده و لباس‌های مناسب برای بازی در فضای بیرون از خانه و انجام فعالیت‌های روزانه به تن آن‌ها کرد. از هنرهای تسائو ساخت عروسک‌هایی براساس شخصیت‌های مشهور و واقعی چون ملاله یوسف‌زی (برنده جایزه صلح نوبل و فعال حق تحصیل پاکستانی)، واریس دیری (فعال اجتماعی علیه ختنه زنان و مدل فشن)، روبرتا باندر (نخستین زن فضانورد کانادایی) و جی‌کی رولینگ (نویسنده مشهور هری‌پا‌تر) و فریدا خالو (نقاش مشهور امریکای لاتین) است. او با راه‌اندازی پروژه Child’s Own Studio تمایل دارد که کودکان با شخصیت‌هایی فرا‌تر از دیزنی آشنا شوند و قهرمان‌های شجاع و تاثیرگذار واقعی دنیای اطرافشان را بشناسند و در ‌‌نهایت این قهرمان‌ها الهام بخششان باشند. پیش از این به موضوع کمپین «عروسکی شبیه من» (Toylikeme) پرداختیم که در آن ربکا اتکینسون به همراه دو دوست خود که فرزندان توان‌ یاب دارند کارزاری را با یک صفحه فیس‌بوک و یک حساب توئیتر راه‌اندازی کردند و شروع کردند به استفاده از هشتگ عروسکی شبیه من. در این کارزار، آنها می‌خواستند با ایجاد تغییراتی در عروسک‌های موجود اختلالات و ناتوانی‌های متفاوت را نشان دهند.

رشد انتقادات و حرکت‌های ترویجی کمپانی باربی را کم کم به فکر تغییر در شیوه تولید و تبلیغ این عروسک انداخت، در مطلب بعدی به بررسی تغییرات و حرکت‌های ترویجی جدید می‌پردازیم.

تهیه و تدوین: مدرسه  پرتو